Η κολοκυθιά είναι αγγειόσπερμο, δικότυλο, αναρριχητικό φυτό ανήκει στην οικογένεια των Κολοκυνθοειδών (Cucurbitaceae).

Οι κολοκυθιές είναι γενικά λαχανοκομικά φυτά και οι καρποί τους, ανάλογα με το είδος καταναλώνονται στη μαγειρική ή χρησιμοποιούνται για καλλωπιστικούς σκοπούς.

Είναι μονοετή ή και πολυετή φυτά , φέρουν έλικες και οι βλαστοί τους είναι πράσινοι, κυλινδρικοί, τριχωτοί. Τα φύλλα τους είναι μεγάλα, πλατιά, παλαμοειδή και οι μίσχοι τους μακριοί.

ΚολοκύθεςΤα άνθη της κολοκυθιάς είναι μεγάλα κίτρινου χρώματος , μονογενή. Τα αρσενικά άνθη φέρουν μακρύ ποδίσκο και τα θηλυκά κοντό. Ο πολλαπλασιασμός της γίνεται με σπορά και η ανάπτυξη της είναι πολύ γρήγορη. Είναι φυτό της καλοκαιρινής περιόδου και δεν αναπτύσσεται στο ψύχος. Η καλλίτερη θερμοκρασία είναι γύρω στους 22 βαθμούς. Όταν υπάρχει αρκετή ζέστη τότε χρειάζεται αρκετό πότισμα. Στην υγρασία το φυτό αναπτύσσεται πολύ καλά, ενώ το έδαφος πρέπει να είναι πλούσιο σε οργανικές ουσίες και γενικά μέσης συστάσεως. Η λίπανση με κοπριά ή οργανικά λιπάσματα θεωρείται απαραίτητη. Κατά τη χειμερινή περίοδο η καλλιέργεια γίνεται σε θερμοκήπια.

Τα κυριότερα είδη κολοκυθιάς είναι :

1.- Η κοινή κολοκυθιά. Η επιστημονική της ονομασία είναι κουρκούβιτα η κολοκύνθη. Οι καρποί της είναι τα γνωστά κολοκυθάκια που τρώγονται μαγειρεμένα σε πολλές παραλλαγές. Εξαιρετικά για δίαιτα, όταν τρώγονται βραστά, αφού έχουν μόλις 160 θερμίδες το κιλό. Περιέχουν βιταμίνη C , ποτάσιο , βιταμίνη Β12, υδατάνθρακες και πρωτεΐνες.

Συλλέγονται όταν φτάσουν σε ένα ορισμένο μέγεθος ή όταν είναι ακόμα σχετικά μικρά. Όταν παραμείνουν πάνω στο φυτό το μέγεθος τους μεγαλώνει και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να φτάσει και τα 3 μέτρα στο μήκος. Η σάρκα τους τότε γίνεται σπογγώδης και χρησιμοποιούνται για την συγκομιδή σπόρου. Εκτός από τα κολοκύθια μαγειρεύονται και οι ανθοί , συνήθως γεμιστοί με ρύζι. Υπάρχουν αρκετές ποικιλίες κοινής κολοκυθιάς και αυτές έχουν να κάνουν κυρίως με το σχήμα , το μέγεθος και το χρώμα του καρπού.

Οι κυριότερες περιοχές καλλιέργειας στην Ελλάδα είναι η Ηλεία ,η Μεσσηνία,η Κρήτη και η Αττική. Καλλιεργούνται γύρω στα 45,000 στρέμματα και η ετήσια παραγωγή φτάνει τους 70,000 τόνους.

2.- Κολοκύθα ή νεροκολοκύθα. Ο καρπός της είναι ογκώδης , σφαιρικός και φτάνει πολλές φορές και τα 50 κιλά βάρος αν και έχουν αναφερθεί και ακόμα πιο βαριές. κολοκύθες Χρησιμοποιείται στην παρασκευή γλυκών, σε πίτες, γλυκές ή αρμυρές και για διακοσμητικούς σκοπούς.

Σαν έθιμο στις Η.Π.Α. κατασκευάζουν χαρακτηριστικά πρόσωπα-φανάρια την παραμονή των Αγίων Πάντων στις 31 Οκτωβρίου (Halloween).

3.-Η γλυκιά κολοκυθιά. Ωριμάζει τους καρπούς της το φθινόπωρο και είναι ανθεκτική και σε χαμηλές θερμοκρασίες. Από τη γλυκοκολοκύθα παρασκευάζονται διάφορες πίτες.

4.-Η φλασκιά. Οι καρποί της έχουν χαρακτηριστικό σχήμα και όταν ξεραθούν βάφονται και χρησιμοποιούνται για διακοσμητικούς σκοπούς.

Υπάρχουν επίσης αρκετές άλλες διακοσμητικές ποικιλίες ,που οι καρποί τους έχουν μεγάλη ποικιλία σχεδίων και χρωμάτων. Οι σπόροι μερικών ποικιλιών τρώγονται σαν ξηρός καρπός,που είναι γνωστός με την ονομασία πασατέμπος.